T.S Phạm Anh Tuấn- Phó Viện trưởng Viện VIDTI tổng hợp
Sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ số đang tạo ra những thách thức chưa từng có đối với khu vực kinh tế tư nhân. Trên hầu hết các lĩnh vực kinh doanh, các ngành công nghiệp, người ta đang chứng kiến sự đổ vỡ của các mô hình kinh doanh truyền thống, sự lên ngôi của các công ty startup công nghệ với mô hình kinh doanh hoàn toàn mới gắn với khái niệm nền kinh tế chia sẻ: công ty cung cấp dịch vụ vận chuyển khách lớn nhất thế giới không thực sự sở hữu chiếc xe nào (Uber), công ty cung cấp dịch vụ phòng lưu trú lớn nhất thế giới không thực sự sở hữu bất động sản nào (Airbnb), hay công ty sản xuất tin tức lớn nhất thế giới không có nhà báo nào ăn lương của họ (Facebook).
Để duy trì khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp một cách bền vững trong kỷ nguyên số, nhiều tập đoàn lớn trên thế giới đã phải thay đổi hoàn toàn mô hình kinh doanh, và tiến hành một quá trình chuyển đổi số (digital transformation) sâu sắc. Để học cách tư duy như startup, một số doanh nghiệp lớn tự tạo ra một “startup” nội bộ, tập hợp một đội ngũ ưu tú ngay bên trong tổ chức để theo đuổi một ý tưởng kinh doanh mới và vận hành độc lập với phần còn lại của tổ chức. Thậm chí, công ty như Amazon còn chủ động disrupt (gây gián đoạn) cho mảng kinh doanh đang sinh lời của mình, khi tung ra mảng ebook trên Kindle vì nếu không làm như vậy, sẽ có đối thủ mới trên thị trường lật đổ vị thế của họ ở mảng kinh doanh sách.
Vậy tư duy như một startup có nghĩa là gì? Đó là việc lãnh đạo phải đặt ra câu hỏi đúng thay vì cung cấp trả lời đúng; là người chỉ huy các cuộc thử nghiệm thay vì ra quyết định; là học cách lên kế hoạch và chào đón thất bại; và tập trung vào quản trị sự thay đổi thay vì tập trung vào quản trị tác nghiệp.
1. Lãnh đạo đặt ra câu hỏi đúng thay vì cung cấp câu trả lời đúng
Trong những doanh nghiệp đã trưởng thành với bộ máy tổ chức nhiều cấp bậc hình thành qua một giai đoạn phát triển đủ dài, lãnh đạo thường đóng vai trò của “người phán xử”, giúp giải đáp những thắc mắc cho đội ngũ quản lý và nhân viên. Trong kỷ nguyên số, lãnh đạo vẫn cần cung cấp cho nhân viên những câu trả lời đúng trước các vấn đề mà họ gặp phải, nhưng quan trọng hơn, lãnh đạo cần đặt ra nhưng “câu hỏi đúng”. Lý do là doanh nghiệp ngày nay phải đủ nhanh nhạy và sáng tạo, theo kịp những thay đổi của khách hàng và thị trường, và trong một số trường hợp phải có khả năng tạo ra nhu cầu mới cho thị trường. Khi Steve Job đặt hàng đội ngũ kỹ sư của Apple sản xuất máy nghe nhạc iPod, ông nói với họ: “tôi muốn khách hàng có thể xếp 1000 bài hát của họ vào chiếc iPod”. Đề nghị đó có thể vừa được xem là tầm nhìn mà Steve Job đặt ra cho sản phẩm này, những cũng có thể xem như một vấn đề của khách hàng mà ông muốn đội ngũ kỹ sư của mình tháo gỡ cho khách hàng: vào thời điểm khi iPod chưa ra đời, mỗi chiếc máy nghe nhạc chỉ cho phép người nghe thưởng thực một số lượng hạn chế những bài hát được ghi trong đĩa compact hoặc băng cát sét.
2. Lãnh đạo là người chỉ huy các cuộc thử nghiệm thay vì là quán quân trong việc ra quyết định
Thông thường, quá trình đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp diễn ra trong một thời gian tương đối dài theo trình tiến trình từ quan sát, phát triển ý tưởng, thảo luận nội bộ, làm sản phẩm mẫu, lên kế hoạch tiếp thị, đến tung sản phẩm ra thị trường. Theo cách tiếp cận truyền thống này, chỉ đến giai đoạn cuối của quá trình ĐMST thì khách hàng mới biết tới sản phẩm mới và cung cấp ý kiến phản hồi của họ về sản phẩm cho doanh nghiệp. Trong kỷ nguyên số, các doanh nghiệp dù lớn hay nhỏ đều phải sử dụng cách tiếp cận ĐMST kiểu mới, theo cách mà các startup công nghệ thường làm, đó là ĐMST thông qua thử nghiệm nhanh. Theo cách này, thời gian từ ý tưởng đến sản phẩm mẫu được rút ngắn một cách tối đa, và phản hồi của khách hành về sản phẩm được tích hợp rất sớm vào quá trình phát triển sản phẩm, và sản phẩm khi được tung ra thị trường là phiên bản hoàn thiện của một loạt những nguyên mẫu (prototype) trước đó. Để làm được như vậy, lãnh đạo phải khuyến khích và cổ vũ văn hóa thử nghiệm trong doanh nghiệp của mình, và trao quyền tối đa cho các đội nhóm thực thi ý tưởng ĐMST. Sản phẩm mới được tung ra thị trường là kết quả đúc kết của một quá trình sai và sửa chứ không phải dựa trên những quyết định cảm tính của ban lãnh đạo.
3. Quản trị sự thay đổi thay vì quản trị tác nghiệp
Đã qua rồi cái thời lãnh đạo đóng vai trò như một “mama tổng quản” trong tổ chức, phải xắn tay vào mọi vấn đề, sự vụ trong tổ chức. Không phải đến khi những tác động của công nghiệp 4.0 đối với cạnh tranh ngày càng mạnh mẽ và rõ ràng thì doanh nghiệp mới phải thay đổi mà đúng hơn là sự phát triển của công nghệ số khiến cho các tổ chức, đặc biệt là doanh nghiệp tư nhân luôn ở trong trạng thái thích ứng với sự thay đổi. Đơn cử như thói quen thay đổi của khách hàng, bao gồm xu hướng mobile first của khách hàng thế hệ millennials khiến cho các bộ phận marketing của doanh nghiệp phải theo sát và lắng nghe khách hàng tiềm năng và khách hàng hiện tại trên mọi nền tảng số (Facebook, twitter), hay trên mọi thiết bị (desktop, mobile, tablet). Tuy nhiên, bản thân các thuật toán tìm kiếm của Google và hiển thị newsfeed của Facebook cũng liên tục thay đổi, vì vậy nếu các chiến lược tiếp thị số của doanh nghiệp không theo kịp những thay đổi này thì doanh nghiệp sẽ không tránh được việc đổ rất nhiều tiền vào quảng cáo số mà hiệu quả kinh tế thu được vẫn đi xuống. Ngay tại Facebook, khi khách hàng dành nhiều thời gian duyệt web trên điện thoại di động nhiều hơn trên máy tính để bàn, cách tổ chức các đội kỹ sư phát triển sản phẩm cũng phải thay đổi, theo đó mỗi đội sẽ phụ trách một sản phẩm, một ứng dụng cho tất cả các thiết bị thay vì tổ chức thành các đội độc lập cho từng thiết bị.
Trên đây là bốn sự thay đổi quan trọng nhất liên quan đến vai trò của lãnh đạo của các doanh nghiệp truyền thống trong kỷ nguyên số, gắn với triết lý “tư duy như một startup”. Chắc chắn, để dẫn dắt doanh nghiệp phát triển bền vững trong bối cảnh kinh doanh hiện nay, lãnh đạo các doanh nghiệp truyền thống cần trang bị nhiều năng lực và kỹ năng mới nữa. Tiến trình chuyển đổi số của doanh nghiệp cần bắt đầu từ việc thay đổi tư duy, thay vì bắt đầu từ khía cạnh công nghệ. “Nếu bạn không thể thất bại, bạn sẽ không thể học được gì”. Eric Ries, tác giả cuốn sách nổi tiếng về khởi nghiệp “The Lean Startup” đã phát biểu như vậy, câu nói này sẽ ngày càng đúng với ngay cả các doanh nghiệp đã trưởng thành.
Nguồn:
- https://www.telegraph.co.uk/technology/2016/06/21/clash-of-clans-maker-supercell-bought-by-chinese-internet-giant/
- D (2015). Digital Transformation Playbook: rethink your business in digital age. New York. Columbia University Press.
- Satya Nadella (2017). Nhất nút tái tạo. Nhà xuất bản trẻ
Read more
- [I4.0 AWARDS] Dai-ichi Life Việt Nam vinh dự nhận Giải thưởng “Top Doanh nghiệp Công nghiệp 4.0 Việt Nam”
- [i4.0 AWARDS]Bảo hiểm VietinBank được vinh danh “TOP Công nghiệp 4.0 Việt Nam”
- [I4.0 AWARDS] Giải pháp chiếu sáng thông minh của Signify Việt Nam được vinh danh “Top Công nghiệp 4.0 Việt Nam – Industrie 4.0 Awards” lần thứ Nhất năm 2022
